Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου

Ιερά Μονή του Μεγάλου Μετεώρου ή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος

Αφετηρία του οργανωμένου μετεωρίτικου μοναχισμού αποτελεί η ίδρυση της Μονής του Μεγάλου Μετεώρου ή Μεταμορφώσεως. Η Μονή αυτή είναι η παλαιότερη, μεγαλύτερη και επισημότερη από τις υπάρχουσες σήμερα μετεωρίτικες μονές. Ιδρύθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα από τον όσιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη, ο οποίος μαζί με 14 άλλους μοναχούς κατάφερε ν' ανέβει και να εγκατασταθεί στον πανύψηλο βράχο ύψους 420 περίπου μέτρων από το έδαφος και 615 από τη θάλασσα. Μάλιστα ο όσιος Αθανάσιος ήταν αυτός που έδωσε στην ευρύτερη περιοχή το σημερινό της όνομα ονομάζοντας ?Μετέωρο? τον πρώτο μεγάλο βράχο που μέχρι τότε λεγόταν Πλατύ Λίθος, στον οποίο ανέβηκε και εγκαταστάθηκε το 1340 για να χτίσει τις βάσεις της πρώτης και μεγαλύτερης μονής.

Ο Διάδοχός του και δεύτερος κτίτορας της Ιεράς Μονής υπήρξε ο μοναχός όσιος Ιωάσαφ , πρώην βασιλεύς Ιωάννης Ούρεσης γιος του Σερβοέλληνα βασιλιά Συμεών Ούρεση Παλαιολόγου που είχε έδρα τα Τρίκαλα.

Στα παλιά χρόνια η πρόσβαση στη Μονή γινόταν με ανεμόσκαλες και από τον Πύργο (στα 1520), όπου δέσποζε ο εξώστης με το Δίχτυ, που το χρησιμοποιούν ακόμη και σήμερα για να μεταφέρουν πράγματα και πότε πότε γέροντες προσκυνητές. Μέχρι το 1923 η ανάβαση γινόταν με τις ανεμόσκαλες και το δίχτυ.

Σήμερα η ανάβαση γίνεται με σκάλα που αριθμεί 146 απότομα και ακανόνιστα σκαλιά που σε οδηγούν στην είσοδο της Μονής.

Το πρώτο μικρό κτίσμα που συναντάμε μέσα στο βράχο , αριστερά της σκάλας είναι το ασκητήριο του Ιδρυτή της Μονής. Μπαίνοντας στην κύρια είσοδο δεξιά θα δούμε το παλιό βαρούλκο. Ανεβαίνοντας τα σκαλιά, βλέπουμε το σκευοφυλάκιο, τα παλιά μαγειρία και το κελάρι.

Φτάνοντας πάνω βλέπουμε το λαμπρό κτίσμα της Μονής, το επιβλητικό Καθολικό, με μήκος 32 μ και πλάτος 24 μ.

Ο Ναός, σταυροειδής εγγεγραμμένος με δωδεκάπλευρο τρούλο και πλάγιες κόγχες που ακολουθεί τον αρχιτεκτονικό αθωνικό τύπο, κτίστηκε στα 1544-45 μΧ.

Το καθολικό της Μονής Μεγάλου Μετεώρου ( Μεταμορφώσεως). Εξωτερική άποψη

Το Καθολικό χωρίζεται σε εξωνάρθηκα, νάρθηκα, κυρίως Ναό και Ιερό Βήμα. Ο Κύριος Ναός αγιογραφήθηκε στα 1552 επί ηγουμένου Συμεών και αποτελεί ένα από τα λαμπρότερα τοιχογραφικά σύνολα της μεταβυζαντινής ζωγραφικής.

Το Ιερό βήμα που αποτελούσε το πρώτο καθολικό της Μονής, κτίστηκε πριν από το 1380 μΧ. από τον ιδρυτή της Μονής Άγιο Αθανάσιο που πέθανε το έτος 1380 και τον διαδέχτηκε ο όσιος Ιωάσαφ.

Ο Όσιος Ιωάσαφ συμπλήρωσε και τοιχογράφησε στα 1484 μΧ το Καθολικό της Μονής. Ο Κύριος Ναός είναι φωτεινός και γεμάτος από αγιογραφίες. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο. Κατασκευάστηκε στα 1617 μΧ και περιλαμβάνει παραστάσεις από το φυτικό και ζωικό βασίλειο.

Οι εικόνες του τέμπλου ανήκουν σε διάφορες εποχές και είναι σημαντικές για την τέχνη και την παλαιότητά τους. Σπουδαίο έργο ξυλογλυτικής είναι ο Δεσποτικός Θρόνος που έγινε στα 1617 μΧ. (είναι ξύλινος και έχει παραστάσεις από το φυτικό βασίλειο). Τα δύο αναλόγια είναι ξύλινα με διάφορα σχέδια από μάρμαρο και ελεφαντοστό. Το παλιό ξύλινο προσκυνητάριτου κυρίως ναού έχει διάφορες παραστάσεις από άνθη και κατασκευάστηκε επί ηγουμένου Παρθενίου Ορφίδου.

Στο Μεγάλο Μετέωρο υπάρχουν 3 μικρότεροι ναοί:

1. Του Τιμίου Προδρόμου.
2. Των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Κτίστηκε στα 1789
   και είναι μονόκλιτη Βασιλική με πολυγωνικό τρούλο.
3. Του Αγίου Νεκταρίου.

Η παλαιά τράπεζα

Η μεγάλη Τράπεζα μήκους 32 μ, χώρος φαγητού των μοναχών, έχει μετατραπεί σήμερα σε Μουσείο με αξιόλογα εκθέματα.

Στο καθολικό και στο μουσείο φυλάσσονται σπουδαία χειρόγραφα, άμφια και εκκλησιαστικά σκεύη, καθώς και σημαντικές φορητές εικόνες. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν δύο, που δώρισε στη μονή η Μαρία Αγγελίνα Παλαιολογίνα, αδελφή του όσιου Ιωάσαφ. Στη μία εικονίζεται η Παναγία και στην άλλη η Ψηλάφηση του Θωμά.

Στο σκευοφυλάκιο της μονής υπάρχουν πολλά, αξιολογότατα κειμήλια : Σε ασημένιες θήκες σώζονται οι κάρες των ιδρυτών της μονής Αγίου Αθανασίου και Ιωάσαφ, λείψανα άλλων Αγίων, χρυσοποίκιλτη μίτρα του πρώτου ηγούμενου της μονής, χρυσοποίκιλτη μίτρα του κτήτορος Παλαιολόγου Ιωάσαφ με σειρά μαργαριταριών, χρυσό ποτήρι του κτήτορα Κατακουζηνού, ένας θαυμάσιος ξυλόγλυπτος σταυρός με γλυπτές παραστάσεις της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, μικροσκοπικό έργο του μοναχού Δανιήλ του Μετεωρίτου ? δωδεκάχρονη εργασία ορατή μόνο με μεγεθυντικό φακό- πολλά αργυρά σκεύη κλπ.

Η λειψανοθήκη 'Τα Άχραντα Πάθη' της Ιεράς Μονής Μεγάλου Μετεώρου

Η βιβλιοθήκη της Μονής είναι από τις πλουσιότερες και αξιολογότερες μοναστηριακές βιβλιοθήκες. Οι μετεωρίτες μοναχοί διαφύλαξαν με ευλάβεια και θρησκευτικό δέος και διέσωσαν μέχρι σήμερα τους ανεκτίμητους θησαυρούς του μοναστηριού τους, χειρόγραφους κώδικες, έγγραφα βυζαντινά και μεταβυζαντινά, σπάνια έντυπα κλπ. Από τα 1200 χειρόγραφα των μετεωρίτικων μονών τα 640 ανήκουν σήμερα στην μονή Μεταμορφώσεως, τα οποία χρονολογικά καλύπτουν δέκα περίπου αιώνες πνευματικής παραγωγής (9ος-19ος αι.).

Το οστεοφυλάκιο αποτελεί αξιοθέατο στη μονή Μεγάλου Μετεώρου

Στη Βιβλιοθήκη της Μονής σώζονται ανεκτίμητοι θησαυροί:

• Χειρόγραφοι κώδικες, έγγραφα βυζαντινά και μεταβυζαντινά.
• Χειρόγραφα πνευματικής παραγωγής του 9ου - 19 αιώνα.
• Λειτουργικά βιβλία, πατερικά κείμενα, υμνογραφικά, αναλογικά, σπάνια έντυπα και παλαίτυπα ο συνολικός αριθμός των οποίων είναι 450 τόμοι του 15ου - 19ου αιώνα.
• Συλλογή μουσικών και νομικών χειρογράφων και κείμενα αρχαίων συγγραφέων (Όμηρος, Σοφοκλής, Δημοσθένης, Ησίοδος, Αριστοτέλης, Αλεξανδρινοί συγγραφείς).

Είναι μία από τις πλουσιότερες μοναστικές βιβλιοθήκες. Λειτουργούσε επίσης και βιβλιογραφικό εργαστήριο κατά τον 16ο - 17 αιώνα.

Ένας ακόμη σπουδαίος χώρος που έχει διαμορφωθεί στη μονή είναι το Λαογραφικό Μουσείο ή Αίθουσα ?Κωνσταντίνος Μαντζάνας? και η Αίθουσα Ιστορικών Λιθογράφων ?Νικηφόρος Κομίνης?. Σ?αυτά περιλαμβάνονται: συλλογή από ενδυμασίες των αγωνιστών κατά την Επανάσταση του 1821, τον Μακεδονικό Αγώνα, Βαλκανικούς Πολέμους 1912-13 και την Εποποιία του 1940-41, μαζί με όπλα και βοηθητικά αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν, παραδοσιακές τοπικές ενδυμασίες και κοσμήματα, αντικείμενα από το λαογραφικό πλούτο της ελληνικής επικράτειας, φωτογραφίες και γκραβούρες, στρατιωτικά έγγραφα, μετάλλια και πολεμικά έγγραφα και γραμματόσημα καθώς και κείμενα που επιδιώκουν να προσφέρουν ιστορικές γνώσεις, να αναμοχλεύσουν τη μνήμη και να ζωντανέψουν την ιστορία του παρελθόντος.

Η μονή είναι ανδρική και πανηγυρίζει στις 6 Αυγούστου.